Jan van der Zee

Jan van der Zee een veelzijdige kunstenaar

Jan van der Zee (1898-1988) is een in Leeuwarden geboren kunstenaar die het grootste deel van zijn leven in Groningen heeft gewoond. Als kind tekent hij al veel. Jan van der Zee verhuist van de Friese naar de Groningse hoofdstad en schrijft zich hier in bij de Minerva, de plaatselijke Academie van Beeldende Kunst. In die tijd borrelt en bruist het in de Groningse kunstwereld, met als hoogtepunt de oprichting in 1918 van de baanbrekende kunstbeweging De Ploeg. In 1921 neemt De Ploeg een vlucht, met dank aan mede-oprichter Jan Wiegers, die na zijn ontmoeting met Ernst Ludwig Kirchner, onder de indruk raakt van het Duitse expressionisme.

Jan van der Zee treedt twee jaar later, in 1923, toe tot De Ploeg. Hij is een actief lid en blijft dat tot de Tweede Wereldoorlog. Van der Zee staat te boek als een van de meest getalenteerde kunstenaars van De Ploeg.  Van der Zee is een nieuwsgierig kunstenaar die zich zijn leven lang blijft ontwikkelen. Zijn oeuvre is dan ook omvangrijk en zeer divers, zowel qua stijl als qua medium: hij maakt niet alleen schilderijen en tekeningen, maar ook litho’s, hout- en linosneden en aquarellen. En hij ontwerpt zelfs meubilair. En Jan van der Zee maakt ook monumentaal werk, voor de Groningse Martinikerk bijvoorbeeld ontwerpt hij een aantal glas-in-loodramen.

Constructivisme

In 1922, een jaar voordat hij zich aansluit bij De Ploeg, deelt Jan van der Zee een atelier met de kunstenaars Wobbe Alkema en Johan Faber. Met Akema legt hij zich toe op het Constructivisme, een geometrische kunststroming waarin hij met abstracte kleurvlakken Groningse landschappen, portretten en architectuur vormgeeft. Een expositie van De Stijl maakt grote indruk op Van der Zee. Als hij Bart van der Leck leert kennen, wordt zijn liefde voor het abstracte versterkt. Hij exposeert in het begin van de jaren twintig meermaals zijn geometrisch-abstracte werken.

Gebaseerd op de realiteit

Jan van der Zee laat vanaf 1926 de abstractie achter zich; zijn werken worden weer figuratiever. Vooral het Groningse landschap, met zijn boeren en hun paarden, maar ook de stad zelf, zijn een belangrijke bron van inspiratie. Langzaam maar zeker sluipen er later toch weer abstracte elementen in zijn schilderijen, al blijven ze altijd herkenbaar. Van der Zee blijft de realiteit weergeven. Opvallend genoeg wordt zijn kleurenpalet na de Tweede Wereldoorlog een stuk kleurrijker.

Van der Zee heeft meerdere prijzen ontvangen voor zijn werk. Hij overlijdt op negentigjarige leeftijd in Groningen. Het omvangrijke oeuvre van de veelzijdige Jan van der Zee is vertegenwoordigd in vele musea in ons land, waaronder het Groninger Museum, Kunstmuseum Den Haag en Museum Belvédère.